با نگاهی به ویژگی های جمعیتی، صربستان را می توان در میان کشورهایی با پیرترین جمعیت در اروپا قرار داد. فرآیندهای همزمان رشد طبیعی منفی و مهاجرت جمعیت در سن کار، بزرگترین علل این وضعیت برای چندین دهه بوده است. صربستان  با حدود 8 میلیون جمعیت و خروج سالانه 51000 جوان از کشور، یکی از بالاترین نرخ های مهاجرت جوانان را در بالکان غربی دارد. از سوی دیگر، اکثریت کسانی که می مانند با مشکلات اجتماعی متعددی مواجه هستند که کیفیت زندگی آنها را به میزان قابل توجهی کاهش می دهد. مهمترین مسائل و چالش های کنونی جوانان در صربستان عبارتند از: تحصیل ، خروج جوانان از کشور، مشارکت سیاسی و مسکن است. دوره همه گیری  COVID-19نیز بر تغییر در کیفیت زندگی جوانان، عادات و روابط متقابل آنها تأثیر بسیاری گذاشت. بررسی زیر تصویری کلی از وضعیت جوانان صرب در زمینه های مختلف را ارائه می دهد.

جوانان و خانواده

براساس قانون جوانان، جوانان در صربستان گروهی از افراد از سن 15 تا 30 سال را تشکیل می دهند. داده های موسسه آمار جمهوری از سال 2019 نشان می دهد که این دسته یک ششم کل جمعیت کشور یعنی 1141016 نفر را تشکیل می دهد. اگرچه اکثریت در شهرها زندگی می کنند، تعداد قابل توجهی از جوانان در صربستان (39.6٪) در مناطق روستایی و سکونتگاه های حومه شهر زندگی می کنند.

جوانان در صربستان بیشتر در خانواده های اولیه خود زندگی می کنند (98% از افراد زیر سن قانونی و 76٪ از بزرگسالان)، در حالی که تنها 24٪ جدا از والدین خود زندگی می کنند. دلیل اصلی ترک خانه، ازدواج یا زندگی مشترک با شریک زندگی است. 66% از متاهل ها دارای فرزند هستند.

 در بیشتر موارد، خانواده پایه و اساس حمایت مادی و عاطفی جوانان را در طول دوران رشدشان نشان می دهد. برخی از مطالعات نشان می دهد که اکثریت پاسخ دهندگان (52%) از هر دو جنس به طور مساوی با والدین خود یا کاملا مستقل (45%) تصمیم می گیرند. از اینجا می توان نتیجه گرفت که خانواده متوسط ​​دیگر نماینده یک جامعه کاملاً مردسالار نیست که در آن پدر نماینده اقتدار مسلط باشد. علاوه بر این، جالب است که تقریباً نیمی از جوانان (46٪) اظهار داشتند که مادر در تصمیم گیری آنها تأثیر بیشتری نسبت به پدر دارد (30.2٪ از جوانان اظهار داشتند که پدر تأثیر بیشتری دارد).

جوانان و سبک زندگی

چهار نفر از هر پنج جوان (80٪) گهگاه در طول هفته در معرض دود تنباکو قرار می گیرند و یک سوم (34.9٪) هر روز دود تنباکو را استنشاق می کنند.

اگرچه دو سوم از جوانان (66.7٪) در مقادیر شاخص جسمانی مطلوب هستند، یک پنجم (20.4٪) دچار چاقی هستند.

بیشترین دلایل ذکر شده برای فعالیت بدنی ناکافی عبارتند از: ورزش گران است (10%)، کمبود فضا برای ورزش (15%)، نبود همراهی برای ورزش (21%)، کمبود وقت (51%) و احساس خستگی(45%).

انگیزه های غالب برای ورزش در بین جوانان صرب عبارتند از: « به نظر رسیدن بهتر» (38 درصد)، آگاهی از اینکه ورزش بخشی از یک سبک زندگی سالم است (34 درصد)، عشق به ورزش (21 درصد)، و محیط (7 درصد) بود.

براساس بررسی های میدانی

• کمتر از یک سوم جوانان (30/7%) به لحاظ استرس در حد نرمال بودند،
• بیش از دو سوم پاسخ دهندگان (68.5%) دارای اضطراب بودند،
• بیش از نیمی از پاسخ دهندگان (51.9%) علائم افسردگی متوسط ​یا شدید بودند،
• بیش از یک سوم پاسخ دهندگان (34.2%) اظهار داشتند که در شش ماه گذشته به خدمات روانشناس/روان درمانگر نیاز داشتند، اما با روانشناس یاروان درمانگر صحبت نکردند.

• بیش از نیمی از جوانان (55.3%) اظهار می کنند که به ندرت یا هرگز از شبکه های اجتماعی به عنوان منابع اطلاعاتی مرتبط با سلامت و موضوعات مرتبط استفاده نمی کنند.

جوانان و کووید19

 همه گیری ویروس کووید-19 علاوه بر خطرات سلامتی، خطر گسترش انواع خشونت را نیز افزایش داد در مقایسه با دوره قبل از همه‌گیری، افزایش جزئی در همه اشکال خشونت ثبت شد و مرتکبین اغلب افرادی از محیط نزدیک - دوستان و همسایگان (4.5٪)، شرکای صمیمی (1.6%) و همسالان (1.6%) بودند. جوانانی که تبعیض را تجربه کرده‌اند می‌گویند که این تبعیض در طول همه‌گیری بیشتر از قبل بوده است، بیشتر بر اساس اعتقادات سیاسی (از 2.7 درصد قبل از همه‌گیری تا 7.9 درصد در طول همه‌گیری)، مذهب (از 1.5 درصد به 4.4 درصد). و محل زندگی (از 1.6٪ تا 4.5٪). اگرچه تحقیقات در مورد تأثیر همه‌گیری بر سلامت روان و رفاه جوانان نشان می‌دهد که تاب‌آوری نسبتاً بالایی در جوانان صربستان وجود دارد، اما 1/3 از آنها توانسته‌اند وخامت سلامت روان خود را در طول این وضعیت شناسایی کنند. ترس از خانواده و دوستان (57.5%)،عدم خوشبینی به آینده(24.9% )،احساس یاس و پوچی (1/3 %) و عدم احساس آرامش( 28%).

این بیماری همه گیر همچنین به طور قابل توجهی بر دیگر جنبه های زندگی جوانان، بیشتر در زمینه آموزش و تعاملات اجتماعی با همسالان، تأثیر گذاشته است. انطباق با کلاس های آنلاین زمان زیادی به طول انجامید و جوانان از گروه های آسیب پذیر به ویژه قادر به مقابله با وضعیت جدید (به دلیل کمبود فضای یادگیری، مهارت های دیجیتال و فناوری های لازم برای پیگیری کلاس های آنلاین) نبودند

• بیش از نیمی از جوانان مورد بررسی (58٪) احتمالاً یا قطعاً تا زمان انجام یک نظرسنجی در (آگوست - سپتامبر 2021) عفونت COVID-19 داشتند.
• 72 درصد از جوانان اظهار می کنند که احتمالاً یا قطعی است که یکی از اعضای خانواده نزدیک یا خانواده مشترک آنها به عفونت COVID-19 مبتلا شده است.
• اندکی کمتر از نیمی از جوانان بالغ (48٪) واکسینه شده اند، در حالی که نیمی دیگر (52٪) واکسینه نشده اند.
• تقریبا نیمی از جوانان (49٪) معتقدند که واکسن های ضد کووید-19 در مبارزه با عفونت مفید است، در حالی که نیمی دیگر از جوانان (51٪) نگرش منفی (19٪) یا بلاتکلیف (32٪) دارند.

بیشترین دلایل ذکر شده برای نگرش منفی یا بلاتکلیف نسبت به واکسیناسیون عبارتند از: بی اعتمادی به اثربخشی واکسن ها (18%). در دسترس نبودن و اعتبار ناکافی اطلاعات (17%)، و همچنین ترس از واکنش های نامطلوب پس از واکسیناسیون(15%).

جوانان و فضای مجازی

از آنجایی که جوانان اغلب اوقات فراغت خود را به معاشرت و تفریح ​​می گذرانند، همه گیری و اقدامات برای جلوگیری از شیوع این ویروس باعث شد که آنها بیشتر از حد معمول اوقات فراغت خود را در اینترنت و شبکه های اجتماعی بگذرانند. یک نظرسنجی قبل از همه گیری نشان داد که کمی کمتر از نیمی از پاسخ دهندگان (43.4٪) بین 1 تا 3 ساعت در روز را در شبکه های اجتماعی سپری می کنند و 26.4٪ از جوانان بیش از 3 ساعت را سپری می کنند. همچنین بیش از 90 درصد از جوانان اعلام کردند که بلافاصله قبل از خواب در شبکه های اجتماعی وقت می گذرانند (4/59 درصد به طور منظم و 7/32 درصد گاهی) و بیش از نیمی از آنها روز خود را به همین ترتیب آغاز می کنند. وقتی از یک طرف کلاس های آنلاین به آن اضافه می شود و از طرف دیگر امکان محدود معاشرت واقعی وجود دارد، شرایط دست به دست هم می دهند تا زندگی نسل جوان امروز به زندگی مجازی تبدیل شود.

جوانان و سیاست

جوانان در صربستان عمدتاً علاقه ای به سیاست ندارند و به ندرت این موضوع را با خانواده و دوستان خود مطرح می کنند. علاوه بر این، مشارکت سیاسی و اعتماد به بازیگران و نهادهای سیاسی در میان آنها پایین است. بیش از نیمی (53.5٪) از افراد مورد بررسی در یک تحقیق معتقدند که سیستم سیاسی در صربستان فرصتی را برای جوانان فراهم نمی کند تا بر فرآیندها و تغییرات سیاسی تأثیر بگذارند. از سوی دیگر، آنها دموکراسی را بهترین شکل حکومت نمی دانند و حتی بیش از نیمی از آنها معتقدند که صربستان به "رهبری قدرتمند که مردم از او پیروی کنند" نیاز دارد.

بر اساس تحقیقات سازمان چتر جوانان که بخشی از گزارش در مورد موقعیت و نیازهای جوانان برای سال 2022 است، جوانان به طور کلی به نهادها اعتماد ندارند و چهار پنجم آنها به هیچ سیاستمداری اعتماد ندارند. کمترین اعتماد به رسانه ها (امتیاز 1.47)، نهادهای سیاسی - رئیس جمهوری (1.62)، دولت صربستان (1.59)، مجلس ملی (1.61) و شهرداران (1،61) است. قابل توجه است که فقط کلیسا به طور قابل توجهی تصویر و اعتماد جوانان به آن را بهبود بخشیده است (2.72) در مقایسه با نظرسنجی پنج سال پیش(2.1).

وقتی صحبت از شخصیت هایی می شود که در رأس مؤسسات ذکر شده قرار دارند، جوانان بالاترین میانگین امتیاز را نیز در مقیاس یک تا پنج به پاتریارک کلیسای ارتدکس صربستان، پورفیری دادند که امتیاز 2.71 را دریافت کرد. در حالی که بدترین آن نخست وزیر آنا برنابیچ با امتیاز 1.46 بود.

این نظرسنجی نشان داد که علاقه جوانان به سیاست و رویدادهای سیاسی نسبت به سال قبل کمی کمتر است. کسانی که رویدادهای سیاسی را دنبال می کنند بیشترین علاقه را به محیط زیست (53.4 درصد) دارند، پس از آن موضوعات اقتصادی - اشتغال و سرمایه گذاری (46.7 درصد) و موضوعات ملی - کوزوو، وضعیت منطقه، سیاست خارجی صربستان (45.9 درصد) قرار دارند. در رابطه با تحقیق قبلی، کاهش علاقه جوانان به موضوعات مرتبط با فساد و جرم مشاهده شد.

 نگرش مثبت جوانان نسبت به ورود صربستان به اتحادیه اروپا نسبت به سال های گذشته 10 درصد کاهش یافته است و این حمایت امروز به 33 درصد می رسد (46 درصد موافق ورود نیستند و 21 درصد نمی دانند). به طور کلی، جوانان ساکن در شهرهای بزرگتر (بلگراد، نووی ساد، نیش، کراگویواتس) نسبت به جوانان ساکن در مناطق کوچکتر طرفدار عضویت اتحادیه اروپا هستند. کسانی که معتقدند صربستان باید در سیاست خارجی به همکاری قوی تر با روسیه و چین تکیه کند، تمایل بیشتری به استبداد نشان می دهند و بر اهمیت سنت و مذهب بیشتر تأکید می کنند.

بر اساس تحقیقات، جوانان عمدتاً از طریق اینترنت و شبکه‌های اجتماعی مطلع می‌شوند و به همین دلیل آنها علاقمندند ببینند بازیگران سیاسی تا چه اندازه پیام‌ها و آدرس‌های خود را از طریق محبوب‌ترین شبکه‌های اجتماعی به سمت جوانان هدایت می‌کنند.

جوانان بر این باورند که تأثیر خارجی قابل توجهی بر رفتار سیاسی در صربستان وجود دارد و 72 درصد از شرکت کنندگان در نظرسنجی معتقدند که انتخابات در کشور صربستان آزاد و منصفانه نیست.

بر اساس نتایج اولیه انتخابات 2022، تعداد 14 نماینده جوان در مجلس ملی حضور خواهند داشت.

جوانان و اشتغال

به طور کلی جوانان موقعیت مادی خود را نسبتاً خوب می بینند. یعنی اکثریت آنها (62 درصد) وضعیت مالی خود را در مقایسه با همتایان خود متوسط ​​ارزیابی می کنند. با این حال، زمانی که زمان مستقل شدن از والدین و ورود به دنیای کار فرا می رسد، وضعیت صربستان چندان خوش بینانه نیست. به عنوان مثال، جوانان اغلب با عدم تطابق مشخصات تحصیلی خود با نیازهای بازار کار مواجه هستند، به طوری که 62 درصد می گویند که در سمتی که برای آن تحصیل کرده اند استخدام نشده اند، 18 درصد در موقعیت هایی هستند که تا حدودی با تحصیلاتشان مطابقت دارد، و تنها 20٪ از آنها "در حرفه" کار می کنند. بی‌ثباتی روزافزون کار در استخدام غیررسمی، استخدام موقت از طریق قراردادهای مختلف در مشاغل موقت با حداقل دستمزد و موارد مشابه معضل پیش روی جوانان است.

از دیگر سو جوانانی که شغلی ندارند و در تلاش برای یافتن (هر) شغلی هستند، در سخت ترین موقعیت قرار دارند. برنامه اقدام ملی اشتغال برای سال 2020، 20.5 درصد از بیکاران را در رده سنی 15 تا 29 سال ثبت کرده است. بر اساس داده های سرویس ملی اشتغال، تقریباً همه بیکاران در صربستان به رده جوانان تعلق دارد. زنان جوان کمی بیشتر از مردان جوان و همچنین جوانان در صربستان مرکزی و غربی نسبت به بقیه کشور بیکار هستند. جوانان در شهرهای بزرگ، به ویژه در بلگراد و به ویژه در بخش فناوری اطلاعات یا حوزه اقتصاد، سریع تر کار پیدا می کنند. در تحقیقات، جوانان به وضوح این نگرش را نشان می‌دهند که آشنایی یا فعالیت شخصی، خانوادگی یا سیاسی(حزبی) برای کار کردن مهمتر از تحصیل است. حدود 77 درصد از پاسخ دهندگان حداقل گاهی اوقات استخدام را «از طریق یک رابطه» توجیه می کنند. از سوی دیگر، در نظرسنجی‌ها، جوانان با این ادعا موافق هستند که دانش در خارج از کشور ارزش بیشتری دارد و خروج کادر آموزشی از کشور از این نظر موجه است.

جوانان و مهاجرت

صربستان اولین کشوردر بین کشورهای منطقه است که اکثریت جوانان تمایل یا قصد خود را برای مهاجرت برخی برای یک یا دو سال و برخی برای همیشه ابراز می کنند.

آلمان، سوئیس، اتریش و ایالات متحده آمریکا از جمله مقاصد جوانان صرب هستند. تمایل به خروج از کشور نه به جنسیت بستگی دارد و نه به محل زندگی، اما تحقیقات نشان داده است که بستگی به جهت گیری های ارزشی و نگرشی به جهان دارد. به عبارت دیگر، جوانانی که فاصله قومی کمتری از خود نشان می‌دهند و درجه کمتری از درون‌گرایی دارند، بیشتر به مهاجرت به کشور دیگر تمایل دارند. همچنین جوانانی که تحصیلی بالاتری دارند به میزان بیشتری مهاجرت می کنند. اصلی ترین عوامل که جوانان را به ترک کشور تشویق می کند، وضعیت بد اجتماعی-اقتصادی و بدبینی در بهبود شرایط اجتماعی است. بسیاری از جوانان نیز اعتقاد دارند در صربستان شایسته سالاری حاکم نیست، بلکه تعلق و وفاداری به ساختار سیاسی مهم است. لذا جوانان با مدرک دانشگاهی، شانسی برای راهیابی به سطوح مدیریتی و پروژه های بزرگ را ندارند. از سوی دیگر، عوامل اصلی که کشورهای دیگر را برای زندگی جذاب‌تر از صربستان می‌کند، استاندارد بهتر زندگی، بهبود موقعیت مادی خود و «زندگی آبرومندانه» است.

جوانان، برابری جنسیتی و خشونت

تحقیقات نشان می دهد که مردان و زنان جوان در مورد برابری جنسیتی و جایگاه زنان برداشت متفاوتی دارند. دختران بیشتر فکر می کنند که در موقعیت برابر قرار ندارند. آنها فشار بسیار بیشتری از سوی جامعه برای انطباق با نقش های جنسیتی کلیشه ای و الگوهای سنتی رفتار احساس می کنند. همچنین، دختران به طور قابل توجهی تحمل بیشتری نسبت به روابط همجنس گرا نسبت به پسران نشان می دهند (40 درصد پسران و 12 درصد از دختران از روابط همجنس حمایت نمی کنند). همچنین در مورد درک خشونت مبتنی بر جنسیت در یک رابطه بین جنسیت ها تفاوت وجود دارد. اگرچه اکثریت خشونت را محکوم می کنند، اما 11 درصد از مردان جوان و 3 درصد از زنان فکر می کنند که گاهی اوقات خوب است که مرد به یک زن سیلی بزند.47٪ هرگز نشنیده اند که آموزش های توانمندسازی یا برنامه هایی با هدف مبارزه با خشونت مبتنی بر جنسیت در جامعه محلی آنها وجود دارد. جوانان به ندرت خشونت را گزارش می کنند، چه شاهد و چه قربانی آن باشند. آنها اغلب اظهار می کنند که نمی دانند به چه کسی گزارش دهند (26%) یا اینکه نمی خواهند درگیر شوند (45%).

تجزیه و تحلیل همچنین نشان داد که جوانان به طور گسترده در رسانه ها به عنوان افراد خشن، غیراخلاقی و عامل فحشا معرفی می شوند و از دیگر سو آن چنان که پوجکیلوویچ، روزنامه‌نگار صرب می گوید در بین جوانان نیز، بی‌اعتمادی به رسانه‌ها وجود دارد.

منابع:

• https://koms.rs/wp-content/uploads/2021/12/Istrazivanje-Zdravlje-mladih-.pdf
• https://koms.rs/2021/12/24/objavljeni-rezultati-istrazivanja-zdravlje-mladih-polozaj-i-potrebe-mladih-u-republici-srbiji
• https://mons.rs/mladi-u-srbiji
• https://timokpress.rs/drustvo/bg-centar-ljudska-prava-mladih-u-republici-srbiji-u-2021-godini
• https://bum-becej.org/objavljeni-rezultati-istrazivanja-zdravlje-mladih-polozaj-i-potrebe-mladih-u-republici-srbiji
• https://www.danas.rs/vesti/drustvo/istrazivanje-mladi-u-srbiji-se-u-medijima-masovno-prikazuju-kao-nasilni-nemoralni-i-promiskuitetni
• https://www.danas.rs/vesti/drustvo/kome-mladi-u-srbiji-najvise-veruju-na-skali-od-1-do-5-samo-jedna-javna-licnost-dobila-ocenu-preko-25